Basın Bülteni
Marmara Denizi’ndeki yunuslarda ilk kez yavru öldürme vakası gözlemlendi
Amatör bir dalgıç tarafından çekilen video, Marmara Denizi’nde afalina türü yunuslarda ilk kez gözlemlenen bir yunus davranışını ortaya çıkardı. Bilim insanları, yunus ve balinalarda nadir olarak görülen yavru öldürme kayıtlarının önemine dikkat çeken bir makale yayımladı.
03.01.2025 – İstanbul Üniversitesi, Su Bilimleri Fakültesi ve Türk Deniz Araştırmaları Vakfı’ndan (TÜDAV) bilim insanları, Marmara Denizi’ndeki afalina türü yunuslarda (Tursiops truncatus) ilk kez gözlemlenen olası yavru öldürme vakasına dair bir makale yayımladı.
Ağustos ayında dalgıç Fibay Korkmaz tarafından Kınalıada yakınlarında şişme bot üzerinden çekilen videonun incelenmesi ve dünya çapından benzer örneklerle karşılaştırılması sonucunda, yunus ve balinalarda nadir rastlanan yavru öldürme davranışının (infanticide) Marmara Denizi’nde ilk kez gözlemlendiği görüldü. Aynı zamanda bu davranış, dünyadaki diğer benzer vakaların çoğunun aksine, ölü bir yavru yunusa yapılan nekropsi çalışmasıyla değil, doğrudan doğada gözlem ve belgeleme yoluyla kayıt altına alınmış oldu.
Hayvanlarda yavru öldürme vakaları
“Infanticide” olarak bilinen yavru öldürme davranışı, bir bireyin aynı türden bir yenidoğana veya yavruya doğrudan ölümcül sonuçlar doğurabilecek herhangi bir davranışını ifade ediyor. Böcekler, balıklar, amfibiler, kuşlar gibi pek çok hayvan türünde ve ayılar, aslanlar, primatlar gibi memelilerde belgelenen bu davranış, yunus ve balinalarda (setase) nadiren görülüyor.
Amazon nehir yunusundan (Inia geoffrensis) katil balinalara (Orcinus orca) kadar sekiz tür setasede belgelenen bu davranışın Marmara Denizi’nde ilk kez kaydedilen örneğinde, cinsiyeti tespit edilemeyen bir yetişkin afalinanın erkek bir yenidoğana saldırdığı görülüyor. 54 saniyelik görüntüde, saldıran bireyin ölü yavruyu tekrar tekrar su altına batırdığı ve ardından rostrumunu (burnunu) kullanarak yavruyu kuvvetle havaya fırlattığı görülüyor. Video kaydına girmeden önce bottakiler tarafından gözlemlenen tekrarlayan saldırılar sebebiyle, yavrunun daha önce ölmüş olma ihtimali not ediliyor.
Makalede; dünya çapında yunus ve balinalarda belgelenmiş toplam 14 benzer vakanın afalina türü yunusları içeren sadece ikisinde, Marmara Denizi’nde gözlemlenen şiddetin boyutuna yakın bir agresif etkileşim kaydedildiği aktarılıyor.
Anne yunusların tutumu
Doğal yaşam ortamlarında gözlemlenen yavru öldürme vakalarında annenin genellikle yavruya uzaklaşmayarak saldırıya müdahale etmeye çalıştığı veya yakın bir mesafeden durumu gözlemlediği biliniyor. Yunuslar ile ilgili çoğu kayıtta, annelerin saldıran bireyler ile yavruları arasına geçerek saldırıyı önleme davranışı gösterdiği, hatta bazı durumlarda saldıranlara karşı agresif eylemler sergiledikleri not ediliyor. Bu saldırılar genellikle birden fazla erkek tarafından yürütülen yüksek derecede senkronize saldırılar şeklinde gerçekleşiyor.
Marmara Denizi’nde çekilen görüntüde ise arka planda görülen, fakat herhangi bir engelleme girişiminde bulunmayan başka bir yetişkin bireyin, ölü yenidoğanın annesi olduğu düşünülüyor. Video kaydında anne olduğu düşünülen bireyin dışında başka bireyler gözlemlenmediğinden, saldırının bağımsız olarak tek bir yetişkin yunus tarafından gerçekleştirildiği anlaşılıyor.
Türk Deniz Araştırmaları Vakfı’nın (TÜDAV) çıkardığı “Journal of Black Sea / Mediterranean Environment” süreli dergisinde yayımlanan kısa makalenin yazarlarından İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve TÜDAV Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Arda M. Tonay, bilim camiasında bu davranışı açıklamak için farklı görüşlerin öne sürüldüğünü, tartışılan en yaygın hipotezin ise “cinsel seçilim” olduğunu belirtiyor. Bu tahmine göre erkek yunuslar yavruyu öldürerek ‘laktasyon’ olarak adlandırılan dişinin emzirme sürecini sonlandırıyor ve dişilerin üremeye hazır olmasını hızlandırarak kendisinin üreme başarısını artırıyor.
Gözlem ve kayıtlar neden önemli?
“Geçtiğimiz aylarda makalesini yazdığımız yunuslarda yas tutma benzeri ve şimdi de Önemli Deniz Memelisi Alanı (IMMA) olan Marmara Denizi’nde ilk kez şahit olduğumuz yavru öldürme gibi davranışlara dair kayıtlar, vakaları ve ardındaki nedenleri anlamak için bize önemli bulgular sunuyor,” diyen Tonay, duyarlı vatandaşların ve sosyal medyanın katkısına dair şunları söylüyor:
“Bu tür gözlemler, yunusların sosyal yapıları, üreme stratejileri ve stres faktörleri hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olurken, türlerin ve doğal yaşam ortamlarının koruma altına alınmasını sağlayacak ekoloji odaklı politikaların hayata geçirilmesi için de bilim insanlarına ve karar vericilere önemli veriler sağlıyor. Duyarlı vatandaşlar tarafından sosyal medya platformlarından TÜDAV’a ulaştırılan benzer görüntüler, hayvanları ve doğanın hassas dengesini daha iyi anlamamıza ve elde ettiğimiz bilgileri daha geniş kitlelerle paylaşmamıza yardımcı oluyor.”
Makalenin tamamına bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz: https://blackmeditjournal.org/vol-30-2024/vol-30-2024-no-3/infanticidal-behaviour-of-a-bottlenose-dolphin-in-the-marmara-sea-turkiye/
