Karadeniz’deki en kapsamlı uçaktan yunus sayımı sona erdi! Ön sonuçlar yakında açıklanacak.

Üç hafta süren ve 7.000 kilometrelik bir alanı kaplayan sörveyin ardından, Karadeniz yunusları üzerine en kapsamlı hava sörveyi sona erdi. Karadeniz’de yaşayan yunus popülasyonlarının miktarı ve dağılımı ile ilgili doğru bilimsel veriler elde etmek amacıyla yürütülen sörveyde 1.750 yunus ve mutur gözlemi raporlandı. Araştırma Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Türkiye ve Gürcistan’da yürütüldü. Çalışma, Avrupa Birliği tarafından ortak olarak finanse edilen CeNoBS projesi kapsamında gerçekleştirildi.

Dört Karadeniz ülkesinden sekiz uzman iki takıma ayrılarak, Action Air Environment’ın iki Cessna Skymaster “Push Pull” uçağıyla 19 gün içerisinde 7000km’si araştırma uçuşları olmak üzere 12000km’den fazla uçuş gerçekleştirdi. İki takım çalışma alanın zıt noktalarından başladı ve eşzamanlı olarak Ukrayna, Romanya, Bulgaristan ve Gürcistan sularında yunuslar hakkında veri topladı.

Çalışma yöntemi

İki gözlem ekibi tarafından 7.000 kilometreden geniş bir alanda, Avrupa Birliği Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi’nin (MSFD) temel amacı olan İyi Çevresel Durum’un (GES) tanımlanması kapsamında, Karadeniz’deki setase türleri; afalina, tırtak ve muturların yanı sıra balık, kuş ve deniz çöpleri ile ilgili veri toplandı.

TÜDAV Genel Kurul Üyeleri; İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyelerinden Dr. Ayaka Amaha ÖZTÜRK koordinatörlüğünde, Doç. Dr. Ayhan DEDE, Doç. Dr. Arda M. TONAY ve T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü’nden Veteriner Hekim Dr. Erdem DANYER’in katılımı ile Türkiye’nin tüm Karadeniz kıyılarındaki yunus sayımları tamamlandı.

Beş ülkenin denizlerinde 60 doğrusal hat üzerinde uçarak veri toplanırken araştırmacılar deniz megafaunasının havadan gözlenebilmesi amacıyla tasarlanmış olan yenilikçi bilgisayar yazılımı “SAMMOA” kullandı. Observatoire PELAGIS (La Rochelle – CNRS, Fransa) tarafından geliştirilen yazılım, gerçek zamanlı görsel gözlemlere, GPS konumlandırmaya ve veri doğrulama işleminde büyük ölçüde yardımcı olan eşzamanlı ses kaydına izin veriyor.

Ön sonuçlar

İlk verilere göre, 19 günde taranan 7.000 kilometrelik alanda 1.750’den fazla yunus ve mutur gözlemi kaydedildi. Gözlemler en az 1, en fazla 50 bireyden oluşuyordu. Tür bazında afalinalar sadece 121 kez gözlenerek, diğer iki türe (mutur ve tırtak) kıyasla çok az sayıda kaydedildi. Toplamda 3.898 kayıt ve 41 insan aktivitesi (balıkçılık, ulaşım vb.) gözlendi. Saha çalışması, Türkiye’de iki ekibin görevi tamamlamak için bir araya geldiği Zonguldak Çaycuma Havalimanı’nda sona erdi.

Bu proje hem Karadeniz Havzası ülkelerinden hem de İtalya ve Fransa gibi dışarıdan uzmanların yer aldığı, proje ortağı ve eş finansör olarak ACCOBAMS’ın (Mücavir Atlantik Deniz Bölgesi, Akdeniz ve Karadeniz’deki Setaselerin Korunmasına Dair Anlaşma) desteğini içeren tarihi bir işbirliği girişimidir.

Proje

Kısa adı “CeNoBS” olan “İyi Çevresel Duruma Ulaşmak için Setase ve Gürültü İzleme Sistemi Kurarak Deniz Strateji Çerçeve Yönetmeliği’nin Uygulanmasını Destekleme Projesi”, Avrupa Birliği tarafından ortaklaşa finanse edilen 24 aylık bir projedir. CeNoBS, Romanya’da bir STK olan Mare Nostrum tarafından koordine edilmektedir ve çeşitli Avrupa ülkelerinden partnerler yer almaktadır. Proje, iki temel tanımlayıcı için ikinci bir MSFD, uygulama döngüsü geliştirmeyi hedeflemektedir:

Tanımlayıcı 1 – Deniz memelileri/setaseler (yunus ve balinalar) ve Tanımlayıcı 11 –  Karadeniz’deki gürültü kirliliği; İyi Çevresel Durum’un (GES) belirlenmesi, değerlendirilmesi ve elde edilmesinde daha fazla tutarlılık sağlanması.

Önerilen faaliyetler, yunus popülasyonlarının miktarı, dağılımı ve tesadüfi ağa yakalanmaları ile ilgili veri açığının kapatılmasını sağlayacaktır.

Temel amaçlar;

  • Yunuslarla (D1) ilgili kriterlerin ve eşik değerlerin oluşturulmasının sağlanması,
  • Karadeniz’de gürültü izleme (D11) gelişiminin değerlendirilmesi ve desteklenmesi,
  • Proje faaliyetleri ve sonuçlarının paylaşılması yoluyla Karadeniz bölgesinde koordinasyonun güçlendirilmesidir.

Ortaklar

Mare Nostrum, bu projenin koordinatörüdür. Projede yer alan ortaklar Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Monako ve Türkiye’dir. Romanya’daki yetkili makamlardan başlayarak, Romanya Su ve Orman Bakanlığı ve Bulgaristan Karadeniz Havzası Müdürlüğü, MSFD bilimsel uygulamasından sorumlu kurumlarla birlikte, Oseanoloji Enstitüsü – Bulgaristan Bilimler Akademisi – IO-BAS ve Deniz Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü “Grigore Antipa” – INCDM’nin yanı sıra Green Balkans’dır (Bulgaristan). Proje faaliyetlerinde yer alan diğer ortaklar; Ukrayna Deniz Ekolojisi Bilim Merkezi (UkrSECS), Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV), Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ), Mücavir Atlantik Deniz Bölgesi, Akdeniz ve Karadeniz’deki Setaselerin Korunmasına Dair Anlaşma – ACCOBAMS ve Gürcistan’daki sorumlu ortak IIia State Üniversitesi’dir.

“GES’e ulaşmak için bölgesel bir setase (D1) ve gürültü (D11) izleme sistemi kurarak Karadeniz’ de MSFD’nin uygulanmasını destekleme projesi – CeNoBS”, Avrupa Birliği tarafından ortaklaşa finanse edilmektedir. Proje değeri: 548 bin 285 avrodur.