Karaya Vuran Deniz Memelileri

Türkiye’nin 8300 km’lik uzun bir kıyı şeridi ve birçok adası vardır. Etrafı farklı oşinografik özellikler taşıyan dört deniz tarafından çevrilmiştir. Karadeniz’de her yıl özellikle Nisan ve Haziran ayları arasında yüzlerce yunus (özellikle mutur ve afalina türleri) tesadüfi olarak balık ağlarına takılarak ölmekte ve karaya vurmaktadır. Tesadüfi olarak ağa yakalanan (by catch) veya karaya vuran hayvanlar üzerine yapılan çalışmalar cetacea türlerinin biyolojisini anlamamızda büyük önem taşır. Ne yazık ki sadece birkaç kurum tarafından cetacea türlerinin karaya vurma olaylarının bütün bu kıyı şeridi boyunca tespit edilmesi imkansızdır. Karaya vuran yunuslar hakkında bilgi ağı oluşturmak için birkaç toplantı düzenlenmiştir. Fakat fon eksikliğinden dolayı, başarı sağlanamamıştır. Şu anda sadece Türkiye’nin Batı Karadeniz ve İstanbul civarı sahillerinde TUDAV’ın kurduğu iletişim ağı çalışmaktadır. Türkiye’nin tüm kıyı şeridini kapsayan bir bilgi ağı çok önemlidir. Ulusal bir veri tabını kurulmalıdır,

İhbar ve daha detaylı bilgi için lütfen vakfımızla irtibata geçiniz.

Karaya vuran Cetacean Gözlem çalışmaları ile ilgili videoları, video bölümünde bulabilirsiniz.

Tursiops truncatus, Karadeniz, Ormanlı (©A.M. Tonay/TUDAV)


Phocoena phocoena (gebe), Karadeniz, Tesadüfi ağa yakalanma (©A.M. Tonay/TUDAV)

Tursiops truncatus, Istanbul Boğazı (©TUDAV)

Balaenoptera physalus, Ege Denizi, Kuşadası (©TUDAV)

Kafatası kolleksiyonu

Ziphius cavirostris, Ege Denizi, Dalyan (©TUDAV)

KARADENİZ’DE KARAYA VURAN CETACEA TÜRLERİNİN İZLENMESİ

Bayram ÖZTÜRK

Türkiye’nin 8300 km’lik uzun bir kıyı şeridi ve birçok adası vardır. Türkiye, farklı oşinografik özellikler taşıyan dört deniz tarafından sarılmıştır. Fakat Türkiye’de cetacean çalışmalarının tarihi fazla eskilere dayanmaz.

Karadeniz’de üç tür yunus yaşamaktadır; Tursiops truncatus, Delphinus delphis ve Phocoena phocoena.Karadeniz’in Türkiye sahillerinde yürütülen gözlem çalışmalarının önemli bir kolu olan, ağa takılma (by-catch) çalışmalarını başlatmış bulunmaktayız. 1993-1997 yıllarında Karadeniz’in Türkiye Sahillerinde kalkan ağlarına takılan cetaceanlar Öztürk et al. (1999) tarafından raporlanmıştır. Bu çalışmada, 63 örnek incelenmiştir. Bir tırtak dışında, örneklerin hepsi mutur türüne aittir. Örneklerin çoğu olgunlaşmamış bireyler olmakla birlikte boyları 130 cm’den azdır. Yunuslar tarafından ağa yakalanma, Nisan ve Haziran ayları arasında kalkan avcılığının dipte bulunan balık ağlarına takılmaları ile gerçekleşir. Ağların ağ aralıkları 22cm’dir ve en azından 150 m uzunluğundadır. 80 m derinliğe kadar bu ağı kurabilirler. Tonay ve Öztürk’in (2003) diğer bir çalışmasında batı Karadeniz’de gerçekleşen 40 tane ağa yakalanma ve kıyıya vurma olayının raporlanmasıdır. Bu hayvanların 38’i P. phocoena’iken bir tanesi T. truncatus, ve diğeri ise D. delphis. Kalkav balıkçılığına düzenlemeler getirebilmek için ağa takılma olayları hakkında daha fazla verinin acilen toplanması şarttır.

1994 yılında “ulusal cetacean koruma stratejisi” yayınlanmıştır. Fakat, sağladıkları önemli bilgiler nedeniyle karaya vuran hayvanların kullanımını arttırmak ve bilgi ağı oluşturmak çok önemlidir. Nisan 1998’de cetacean karaya vurma bilgi ağının ilk toplantısını İstanbul’da gerçekleştirmiş bulunuyoruz. Bu toplantıda, TUDAV’da bir veri tabanı oluşturulmasına oy birliği ile karar verilmiştir. İkinci toplantı; balıkçılık ajentaları, sahil güvenlik, STKların ve liman reislerinin katılımı ile 2000 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda, kıyıya vurma bilgi ağı ve veritabanının oluşturulmasına karar verilmiştir. 2003 yılında, Karadeniz Karaya Vuran Yunusların bilgi ağı kurulmuştur. Bu ağın amacı, karaya vurma yeri, günü ve hava durumları gibi karaya vurma ile ilgili verilerin toplanması, bununla birlikte karaya vuran hayvana özel, türü, cinsiyeti, yaşı, vücut uzunluğu, muhtemel ölüm nedeni gib bilgilerin toplanmasıdır. Bunların dışında doku örneklerinin alınması ile genetic analizler gerçekleştirmekte bu bilgi ağının amaçlarındandır. Beslenme analizleri için midenin içeriklerini de toplamak önemli amaçlardan biridir.

Diğer taraftan birçok Karadeniz Balıkçısı, yunusların ağlarına verdikleri zarardan şikayetçi olmaktadır ve bu zararların onlara ödenmesi konusunda ısrar etmektedirler. Yunus-balıkçı ilişkilerinin her zaman iyi olmamasına rağmen, Türkiye sularında cetaceanlar 1983 yılından beri koruma altındadır. Karaya vuran yunuslara yönelik olan bu bilgi ağı, balıkçıların aktif katılımına ihtiyaç duyar, böylece gelecekte yunuslar ve balıkçılar arasında olumlu ilişkiler kurulabilir.

Kıyıya vurma bilgi ağımız yeni başlamış bulunmaktadır ve verilerin işe yara hale gelmesi uzun bir zaman dilimi alabilir. Sinop, Trabzon ve Rize’de bulunan uzmanlarda bizlere very sağlamaktadır. Bu girişimler ileriki zaman diliminde diğer Karadeniz Ülkeleri içinde artış gösterebilir.

Turk Deniz Araştırmaları Vakfı, Karadeniz ülkelerinde bulunan diğer NGO ve araştırmalarla her türlü iş birliğine hazırdır. Cetaceanların Kıyıya Vurmaları ile ilgili daha fazla bilgi edinebilmek için lütfen vakfımızın websitesini ziyaret edin, www.tudav.org.

Referenslar
Öztürk, B., Öztürk, A. A., Dede, A. 1999. Cetaceans bycatch in the western coasts of the Black Sea in 1993-1997. The 13th Annual Conf. of ECS. p.134
Tonay, A., Öztürk, B. 2003. Cetacean Bycatches in Turbot Fishery on the Western Coast of the Turkish Black Sea. Proc. of International Symposium of Fisheries and Zoology (In Memory of Ord. Prof. Dr. Curt KOSSWIG in His 100th Birth Anniversary.23-26 October 2003, Istanbul.