Türkiye Deniz ve İçsularında Koruma Altındaki Türler
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan
2020-2024 Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Ticari Tebliğe Göre;
TÜRKİYE SULARINDA KORUMA ALTINDAKİ TÜRLER
İç sular dahil bütün sularda avlanmaları ve toplanmaları yasak olan türler
Tür | Bilimsel Adı | Tür | Bilimsel Adı |
Deniz alası | Salmo trutta labrax | Köpek balıkları (Kıkırdaklı Balıklar ve Yassı Köpek Balıkları) | Squatina oculata |
Squatina squatina | |||
Büyük camgöz (Kum) köpek balığı | Carcharhinus plumbeus | Squatina aculeate | |
Rhinobatos rhinobatos | |||
Güneşlenen köpek balığı | Cetorhinus maximus | Rhinobatos cemiculus | |
Oxynotus centrina | |||
Köpek balıkları | Galeorhinus galeus | Alopias vulpinus | |
Prionace glauca | Isurus oxyrinchus | ||
Alopias superciliosus | Raja clavata | ||
Carcharhinus longimanus | Squalus blainville | ||
Carcharhinus falciformis | Kırmızı Yıldız | Asterina pancerii | |
Sphyrna zygaena | Kırmızı mercan | Corallium rubrum | |
Dikburun köpek balığı | Lamna nasus | Siyah mercan | Savalia savaglia |
Mahmuzlu camgöz | Squalus acanthias | Minare | Cerithium vulgatum |
Mantalar | Mobula mobular | Şeytan minaresi | Gourmya yulgata |
Mobula japonica | |||
Deniz kaplumbağaları | Caretta caretta | ||
Chelonia mydas | |||
Dermochelys coriacea | Deniz kulağı | Haliotis tuberculata lamellosa | |
Trionyx triunguis | |||
Deniz çayırları | Posidonia oceanica | Deniz atı | Hippocampus hippocampus |
Zostera nolti | Pina | Pinna nobilis | |
Mersin balıkları | Acipenser spp. | Mühreler | Lamellaridae |
Mersin morinası | Huso huso | Yağlı balık | Garra rufa |
Orfoz | Epinephelus marginatus | Yağ balığı | Pseudophoxinus sp. |
Akdeniz foku | Monachus monachus | Maya | Maja squinado |
Yunus ve Balinalar | Cetacea |
IUCN Kırmızı Listesi
(IUCN Red List)
• EX (Extinct / Tükenmiş)
• EW (Extinct in the Wild / Doğada tükenmiş)
• CR (Critically Endangered / Kritik tehlikede)
• EN (Endangered / Tehlikede)
• VU (Vulnerable / Hassas)
• NT (Near Threatened / Neredeyse tehdit altında)
• LC (Least Concern / Asgari endişe)
• DD (Data Deficient / Yetersiz veri)
• NE (Not Evaluated / Belirlenmedi)
Salmo trutta labrax Pallas, 1814
Deniz alası, Black Sea trout
Familya: Salmonidae
Least Concern (LC)
• Renk: Zeytin yeşili ağırlıklı, üst kısımlar sarımsı, yanlar açık sarı, karın beyazdır. Sırt yüzgeçlerine yakın siyah benekler vardır. Yüzgecin deriye birleştiği yerlerde kırmızı lekeler bulunur.
• Yaşam alanı: Denizde kıyıdan 50 m’ye kadar olan derinliklerde bulunurlar. Genellikle soğuk suların taşlık ve çakıllık zeminlerinde görülürler. Karadeniz’de endemiktir.
• Tanımsal özellikleri: Anadromdurlar, üremek için tatlı sulara giderler ve yumurta bıraktıktan sonra tekrar denize dönerler. Ekim-Ocak ayları arasında yumurtlarlar.
• Beslenme özellikleri: Omurgasızlar, balıklar ve büyük krustaseler ile beslenirler.
Carcharhinus plumbeus (Nardo, 1827)
Büyük camgöz (Kum) köpek balığı, Sandbar Shark
Familya: Carcharhinidae
Vulnerable (VU)
TÜDAV@ H. Lafçı
Renk: Gri renktedirler. Karın kısımları beyazdır.
• Yaşam alanı: Akdeniz ve Ege Denizi’nin kıta sahanlığında bulunurlar. Genellikle kumlu ve çamurlu alanları tercih ederler. Oceanodromdurlar. Her yıl Türkiye’de Mayıs ve Haziran aylarında Marmaris/Boncuk Koyu’nda gözlenirler.
• Tanımsal özellikleri: Viviparus üreme özelliği gösterirler. 180 cm boyda olgunlaşırlar. Maksimum boy 250 cm, ağırlık 117.9 kg’dır. Birinci dorsal yüzgeçleri yüksek ve üçgen biçimdedir. Pektoral yüzgeçleri uzun ve üçgendir. Zararsızdırlar.
• Beslenme özellikleri: Kemikli balıklar, küçük köpekbalıkları, kafadanbacaklılarla ve karidesler ile beslenirler.
Cetorhinus maximus (Nardo, 1827)
Güneşlenen köpek balığı, Basking shark
Familya: Cetorhinidae
Endangered (EN)
Kuzeydoğu Atlantik altpopulasyonu: Endangered (EN); Kuzey Pasifik alt populasyonu: Endangered (EN); Akdeniz alt populasyonu: Endangered (EN)
FAO
- Renk: Çoğunlukla tek renklidirler (koyu gri ya da siyah). Üst kısımları daha koyu renklidir. Bazılarının karın kısmında lekeler vardır.
- Yaşam alanı: Dünyanın neredeyse bütün denizlerinde rastlamak mümkündür. Soğuk ve fazla ılık olmayan suyu tercih ederler Planktonun mevsimsel bollaştığı bölgeleri takip ederler. Oceanodromdurlar.
- Tanımsal özellikleri: Dünyanın en büyük balığı olan balina köpek balığından sonra gelen, 2’nci büyük balığıdır. 10 metre uzunluğa ve 3 ton ağırlığa ulaşabilirler. Solungaç yarıkları uzun ve 5 çifttir. Planktivordurlar. Deniz suyundan plankton filtreleyerek beslenirler Ağızları açık vaziyette dolaşırlar ve suyu solungaçları ile tararlar Saatte 2000 litre su filtrelerler.
- Beslenme özellikleri: Kemikli balıklar, küçük köpekbalıkları, kafadanbacaklılarla ve karidesler ile beslenirler.
- Galeorhinus galeus (Nardo, 1827)
Köpek balığı, Tope shark
Familya: Triakidae
Global: Critically Endangered (CR); Akdeniz alt populasyonu: Vulnerable (VU)
FAO
• Renk: Sırt bölgeleri siyah, boz, mavi renktedir. Karınları soluk beyazdır. Genç bireyler kara uçlu sırt ve kuyruk yüzgecine sahiptirler. Göğüs yüzgeçlerinde ise beyaz kenarlar vardır.
• Yaşam alanı: Genellikle çakıllık ve kumluk alanlarda, dibe yakın bölgelerde yaşarlar. 50 m ve üstü derinliklerde bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: Yapıları incedir. Uzun burunları ve geniş ağızları vardır. Erkeklerin uzunluk ortalamaları 1,93, dişilerinki ise 1,95 cm’dir. Şuana kadar kaydedilmiş en ağır birey 44,7 kg’dir. Erkekler 12-17 yaşları arasında 1,52 cm kadarken cinsel ergenliğe ulaşırken dişilerde yaş 13-15 ve uzunluk 1,77 m’dir. Genelde yalnız dolaşırlar. Göç ederler. Yaz aylarında kutup bölgelerine, kış aylarında ise ekvatoral bölgelere göçerler. Bir günde 55 km’den fazla yol kat edebilirler. Erkekler dişilere oranla daha derin ve açık sularda yaşar, dişilerin daha sığ ve kıyıya yakın bölümleri tercih ederler.
• Beslenme özellikleri: Balıklar ve omurgasızlar ile beslenirler.
Lamna nasus (Bonnaterre, 1788)
Dikburun köpek balığı, Porbeagle
Familya: Lamnidae
Vulnerable (VU);
Akdeniz alt populasyonu: Critically Endangered (CR); Kuzeydoğu Atlantik alt populasyonu: Critically Endangered (CR); Kuzeybatı Atlantik altpopulasyonu: Endangered (EN)
FAO
• Renk: Vücutlarının üst kısmı lacivert, mavimsi gridir. Karın kısmı kirli beyaz veya krem renktedir. Yüzgeçlerinin kenarları koyudur.
• Yaşam alanı: Ilıman sularda bulunurlar. Oceanodromdurlar. Açık ve derin sularda dağılım gösterirler.
• Tanımsal özellikleri: Beş çift solungaç açıklıkları vardır. İki tane sert yüzgeçleri vardır. Ayırt edici özellikleri üçüncü göz kapaklarının olmayışıdır. Maksimum boyları 370 cm’dir.
• Beslenme özellikleri: Balıklar ve omurgasızlar ile beslenirler.
Acipenser spp.
Mersin balıkları, Sturgeons
Familya: Asipenseridae
Critically Endangered (CR)
Acipenser nudiventris (Lovetzky, 1828)
A. gueldenstaedtii (Brandt & Ratzeberg, 1833)
A. stellatus (Pallas, 1771)
A. sturio (Linnaeus, 1758)
Huso huso (Linnaeus, 1758)
FAO
• Yaşam alanı: Hem tatlı sularda, hem de denizlerde de yaşarlar. Bazı türleri sadece tatlı suda yaşarlar.
• Tanımsal özellikleri: İskeletleri kısmen kemikleşmiştir. Vücutları uzundur. Bazıları 6 m ve 900 kiloya ulaşır. 100 yaşın üzerinde yaşayabilirler. 5 sıra büyük ve güçlü skut pulları bulunur. Kuyrukları asimetriktir. Ağızları aşağı yönelmiştir ve uzundur, 4 adet barbelleri (bıyık) vardır. Bunlarla suyun dibinde yem arayabilirler. Yumurtlamak için denizden ırmaklara geçerler, 1000 km’nin üzerinde yol katederler. Göç ve yumurtlama boyunca besin almazlar. Tatlı suda yumurtayı bıraktıktan sonra, hemen denize dönerler.
• Beslenme özellikleri: Denizde, yumuşakçalar, krustaseler ve küçük balıklarla beslenirler. Atlantik populasyonu bentik beslenir.
Caretta caretta (Linnaeus, 1758)
İri başlı deniz kaplumbağası, Loggerhead
Familya: Cheloniidae
Vulnerable (VU)
TÜDAV@H. Durmuş
TÜDAV@A. Dede
• Renk: Sırt tarafları kırmızımsı kahverengi alt tarafları ise beyazımsı açık sarı renklidir.
• Yaşam alanı: Ege ve Akdeniz’de dağılım gösterirler. Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında yuvalama alanları vardır. Dalyan, Dalaman, Fethiye, Patara ve Belek gibi batı kumsallarını da çok sık kullanırlar. Belek kıyıları, Akdeniz’deki ikinci (Yunanistan’ın Zakintos adasından sonra) büyük yumurtlama alanıdır.
• Tanımsal özellikleri: Başları büyüktür. Bacakları kürek biçimindedir ve dış kenarlarında en fazla 2 tırnak bulunur. Yumurtlamak için karaya çıkarlar. Yumurtalarını gece kumsallarda açtıkları çukurlara gömerler. Yavrular 2 aylık kuluçka döneminden sonra denize giderler. Kabuk boyları 1 metre kadar büyüyebilir.
• Beslenme özellikleri: Karnivordurlar, yumuşakçalar, balıklar, krustaseler ve denizanaları ile beslenirler.
Chelonia mydas (Linnaeus, 1758)
Yeşil deniz kaplumbağası, Green turtle
Familya: Cheloniidae
Endangered (EN)
Hawaii altpopulasyonı: Least Concern (LC); Güney Atlantik alt populasyonu: Least Concern (LC)
• Renk: Sırt tarafları kırmızımsı kahverengi alt tarafları ise beyazımsı açık sarı renklidir.
• Yaşam alanı: Ege ve Akdeniz’de dağılım gösterirler. Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında yuvalama alanları vardır. Dalyan, Dalaman, Fethiye, Patara ve Belek gibi batı kumsallarını da çok sık kullanırlar. Belek kıyıları, Akdeniz’deki ikinci (Yunanistan’ın Zakintos adasından sonra) büyük yumurtlama alanıdır.
• Tanımsal özellikleri: Başları büyüktür. Bacakları kürek biçimindedir ve dış kenarlarında en fazla 2 tırnak bulunur. Yumurtlamak için karaya çıkarlar. Yumurtalarını gece kumsallarda açtıkları çukurlara gömerler. Yavrular 2 aylık kuluçka döneminden sonra denize giderler. Kabuk boyları 1 metreye kadar büyüyebilir.
• Beslenme özellikleri: Karnivordurlar, yumuşakçalar, balıklar, krustaseler ve denizanaları ile beslenirler.
Dermochelys coriacea (Vandelli, 1761)
Deri sırtlı deniz kaplumbağası, Leatherback turtle
Familya: Dermochelyidae
Global: Vulnerable (VU)
Vikipedia
• Yaşam alanı: Tropik ve subtropik sularda bulunurlar. Dünyada geniş dağılım gösterirler. Akdeniz’de yaşarlar ancak yuva yapmazlar.
• Tanımsal özellikleri: Boyları 2 metreye, ağırlıkları 600 kg’a ulaşan en büyük kaplumbağadır. Kabuk boyları 120-240 cm, ağırlıkları 210-520 kg kadardır. Vücutlarında boynuzsu plaklar yoktur. Kabuk deriyle kaplı ve uzunlamasına yedi adet kabartılı çizgi bulunur. 2-3 yılda bir yuva yaparlar ve her üreme sezonunda 6-9 defa yuva yapabilirler. Her yuvaya ortalama 80 döllenmiş ve 30 adet küçük döllenmemiş yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi yaklaşık 65 gündür. Deri sırtlılar, yalnızca büyüklükleriyle değil, kabuklarının temelde bağ dokudan oluşması ve kendi boyutlarındaki bir sürüngenden beklenebilecek olanın üç katı kadar metabolizma hızına sahip olmaları gibi eşsiz özellikleriyle de diğer deniz kaplumbağalarından ayrılırlar.
• Beslenme özellikleri: Temel gıdaları denizanalarıdır. Her yıl Körfez akıntısını izleyerek Karayipler’den Birleşik Krallık’a, oradan da Avrupa’ya kadar uzun bir yolu, denizanası ile beslenebilmek için kat ederler.
Trionyx triunguis (Forskal, 1775)
Nil kaplumbağası, the Nile soft-shelled turtle
Familya: Trionychidae
Critically Endangered (CR)
• Renk: Üst tarafları yeşilimsi kahverengidir üzerinde küçük yuvarlak sarı lekeler bulunur. Karın kısımları kirli beyaz ya da grimsi renktedir.
• Yaşam alanı: Göl, nehir ve denizlerde bulunurlar. Akdeniz’e dökülen nehir ağızlarında ve tüm Akdeniz sahillerinde yaşarlar.
• Tanımsal özellikleri: Kabuğunun üzeri yumuşak deriyle kaplıdır. Başının ucunda yumuşak kısa bir hortumu vardır. Havayı sudan çıkmadan bu hortumuyla alır. Parmak aralarında zar bulunur ve yalnızca 3 parmağında tırnak olur. Boyu 1 metreyi geçebilir.
• Beslenme özellikleri: Tüm küçük sucul canlıları ile beslenirler.
Posidonia oceanica (Linnaeus) Delile 1813
Deniz çayırı, Seagrass
Familya: Posidoniaceae
Least Concern (LC)
TÜDAV@B.Öztürk
• Yaşam alanı: Akdeniz ve Ege Deniz’inde endemik çiçekli deniz bitkileri olup, kumlu ve çamurlu alanlarda yaşarlar. Denizin ışık alan infralittoral bölgesinde bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: Karadan denize dönüş yaptıkları için kara bitkisi özelliklerini korumaktadır. Kökleri ile zemine tutunurlar. Rizomlu gövde yapısı iki değişik hal alır. Bir grup rizom yatay doğrultuda büyürken diğeri dikey olarak büyür. Denizaltı toprak erozyonunu önlerler ve kıyı erozyonuna da koruma sağlarlar. Yaprakları birçok canlı için yuva görevi yapmaktadır. Önemli bir barınaktır. Eşeyli ya da eşeysiz üreme özelliği gösterirler. Stenohalindirler.
Zostera noltii (Linnaeus, 1753)
Deniz çayırı, Dwarf eelgrass
Familya: Zosteraceae
Least Concern (LC)
• Yaşam alanı: Kuzeyyarım kürede yaygındırlar. Kumlu ve çamurlu alanlarda yarı gölülü ya da kısmen yüzer vaziyette bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: Uzun, yaklaşık 1 cm genişliğinde parlak, yeşil ve şerit şeklinde yaprakları vardır. Kökleri ile zemine tutunurlar. Denizaltı toprak erozyonunu önlerler ve kıyı erozyonuna da koruma sağlarlar. Yaprakları birçok canlı için yuva görevi yapmaktadır. Önemli bir barınaktır.
Garra rufa (Heckel, 1843)
Yağlı balık, Doctor fish
Familya: Cyprinidae
Least Concern (LC)
Fishbase
• Renk: Sırtları gümüşi, karın kısımları gri renktedir.
• Yaşam alanı: Sivas’ın Kangal ilçesinin Kavak Köyü yakınlarında termallerde ve derelerde yetişirler. Cilt ve ten üzerindeki ölü deri parçalarını kemirirler.
• Tanımsal özellikleri: Yaklaşık 3 ile 10 cm arası büyüklüğünde olup, bölgenin protein besi kıtlığı sebebi ile kolayca insanların derilerine yaklaşırlar.
Corallium rubrum (Linnaeus, 1758)
Kırmızı mercan, Red coral
Familya: Coralliidae
Endangered (EN)
• Renk: Polipleri beyaz ve saydam ve ya sarıdır. Koloni iskeleti parlak ve koyu kırmızımsı renkten ile pembe arasında değişir.
• Yaşam alanı: Akdeniz ve Ege Denizi’nde bulunurlar. 30-200 metre arasındaki derinliklerde, az ışık alan karanlık deniz mağaralarında, denizaltı sathında yaşarlar.
• Tanımsal özellikleri: Küçük yapraksız kırmızı renkli bir metre yükseklikte küçük dalları olan bir çalıya benzer. Koloni büyüklükleri genelde 20-40 cm arasındadır. Takı yapımında kullanılırlar.
• Beslenme: Organik besin maddeleri, plankton ve mikroskobik canlılar ile beslenirler.
Gerardia (Savaglia) savaglia (Bertoloni, 1819)
Siyah mercan, Black coral
Familya: Coralliidae
TÜDAV@Bayram Öztürk
• Renk: Renkleri kırmızı ile turuncu arasında değişir. Dokusu ve polipleri sarı renktedir.
• Yaşam alanı: Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi’nde bulunurlar. Sirkalittoral türlerdir. 30 ile 100 metre derinliklerde, gölgeli ve sert zeminlerde görülürler.
• Tanımsal özellikleri: Marmara Denizi’nde kolonileri 1.5 metreye kadar yükselirler. İskelet yapıları serttir. Takı yapımında kullanılırlar.
Cerithium vulgatum Bruguiere, 1792
Minare, Common cerith
Familya: Cerithiidae
*IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
TÜDAV@B. Öztürk
• Yaşam alanı: Ege ve Akdeniz’de bulunurlar. Sığ suların yumuşak zeminlerinde yaşarlar.
• Tanımsal özellikleri: Boyutları 6.6 cm’nin üzerindedir. Kalın ve sert yapıları vardır.
Haliotis tuberculata tuberculata Linnaeus, 1758
Deniz kulağı, Green ormer
Familya: Haliotidae
*IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
• Yaşam alanı: Akdeniz’de kayalık kıyı bölgelerinde bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: Kabukları düzdür ve kabuk boyları 10 cm, genişlikleri 6.5 cm kadardır. Kabuk üzerinde benekler bulunmaktadır. Yaz aylarında dış döllenme ile ürerler.
• Beslenme özellikleri: Algler ile beslenirler (özellikle Ulva sp. ile)
Pinna nobilis Linnaeus, 1758
Pina, Noble pen shell, fan mussel
Familya: Pinnidae
Critically Endangered (CR)
TÜDAV@A. Evirgen
• Renk: Kabukları genelde sütlü kahverengi ve bazen kızıl kahveye yakın renktedir. Kabuk üzerinde gri noktalar olabilir.
• Yaşam alanı: Akdeniz ve Ege Denizi’nin kumlu çakıllı bölgelerinde yaşarlar. 60 metre derinliğe kadar sığ ve derin sularda bulunurlar. Genellikle Posidonia, deniz çayırlarının arasında görülürler.
• Tanımsal özellikleri: Maksimum boyları 90 cm’dir. Sivri uçları ile kumların içinde dik dururlar. Dış kısımları liflidir. Tepe kısımları yuvarlaktır. Beslenme ve solunum amaçlı kabuklarını açarlar. Kabuk parçaları eşit ve uzun üçgen şeklindedir. Kabukların tabanı düzdür ve yaşadıkları zemin üzerine sabitlenmiştir. Genellikle, kabuk üzerinde kabuklu hayvanlar ve yosunlar bulunur ve bu durum kamuflaj sağlar.
• Beslenme özellikleri: Plankton, mikroskobik canlılar ve organik besin maddeleri ile beslenirler.
Maja squinado (Herbst, 1788)
Maya, European spider, spiny spider, spinous spider crab
Familya: Majidae
*IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
TÜDAV@B. Topaloğlu
TÜDAV@B. Topaloğlu
• Renk: Kırmızı, kahve renklerdedirler.
• Yaşam alanı: Göç eden bir yengeç türü olup, kuzeydoğu Atlantik ve Akdeniz’de bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: 8 ayda 160 km yol kat ederler ve genellikle son baharda göç ederler. Kabuk değiştirdiklerinde hassaslaşırlar, ve bu zamanlarda predatörlerden korunmak için bir araya gelirler. Dişi bireyler yılda 4 kez kuluçkaya yatabilirler. Büyüklüğü 25 cm’e kadar olabilir.
• Beslenme özellikleri: Kış aylarında algler ve yumuşakçalar ile; yaz aylarında ise deniz kestaneleri ve deniz hıyarları ile beslenirler.
Spongia officinalis Linnaeus, 1759 (2020-2024 Tebliğ’nde çıkartılmıştır.)
Banyo süngeri, Türk fincanı, Turkish cup
Familya: Spongiidae
*IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
TÜDAV@B. Öztürk
TÜDAV@B. Topaloğlu
• Renk: Doğal rengi siyah-gridir. Renkleri işlendikten sonra sarıdan beyaza değişir.
• Yaşam alanı: Karadeniz dışında tüm sularda bulunurlar. Kayalık zeminleri tercih ederler. 50-60 metre derinliklerde bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: Ekonomik değeri çok yüksektir. Kozmetik ve endüstirel amaçlarda kullanılırlar.
• Beslenme özellikleri: Plankton, küçük organizmalar ve organik maddeler ile beslenirler.
Spongia agaricina Pallas, 1766 (2020-2024 Tebliğ’nde çıkartılmıştır.)
Filkulağı sünger
Familya: Spongiidae
*IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
• Renk: Vücutları genellikle kahve renklidir.
• Yaşam alanı: Akdeniz ve Ege Denizi’nde bulunan bu sünger türleri, organik tortu içeren alanlarda bulunurlar. 4 ile 80 metre derinliklerde yaşarlar ve genellikle derinlerde gözlenirler.
• Tanımsal özellikleri: Vücutları tabak ya da yelpaze şeklindedir. Kozmetik, ilaç, el sanatları ve endüstride kullanılmak üzere toplanır. Vücut ağırlıklarının 50 katı kadar su emebilirler.
• Beslenme özellikleri: Plankton, küçük organizmalar ve organik maddeler ile beslenirler.
Hippospongia communis (Lamarck, 1814) (2020-2024 Tebliğ’nde çıkartılmıştır.)
Familya: Spongiidae
*IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
TÜDAV@B. Topaloğlu
• Renk: Vücutları genellikle kahve renklidir.
• Yaşam alanı: Ege Denizi, Akdeniz, Doğu Akdeniz, Kızıl Deniz’de dağılım gösterirler.
• Beslenme özellikleri: Plankton, küçük organizmalar ve organik maddeler ile beslenirler.
Hippocampus hippocampus (Linnaeus, 1758)
Denizatı, Short-snouted seahorse
Familya: Syngnathidae
Data Deficient
• Renk: Yeşilimsi kahve ve ya sarı tonlarında olurlar. Koyu kahve renkli ve beyaz benekli olanları da bulunmaktadır.
• Yaşam alanı: Tüm denizlerimizde bulunurlar. Alglerin bol olduğu alanlarda, Posidonia deniz çayırının olduğu bölgelerde yaşarlar. Genellikle sığ sularda, 0-10 metre derinliklerde bulunurlar.
• Tanımsal özellikleri: Vücut keselerinin vücudun ağırlık merkezini dengelemesi sayesinde dik dururlar. Boyları 15 cm’e kadar olabilir. Dişiler döllenmiş yumurtaları yaklaşık 3 mm bir genital organla erkeğe aktarır. Yaklaşık 4-5 haftalık bir süreç sonunda yavrular yumurtadan çıkarlar. Bu dönemi erkeğin karnında geçirirler.
• Beslenme özellikleri: Bazı balıkların yumurtalarını yerler. Ayrıca küçük omurgasızlar ile beslenirler.
Yunus ve Balinalar
Türkiye sularında bulunan Cetecea türleri
Türler | Karadeniz | Marmara Denizi | Ege Denizi | Akdeniz |
Delphinus delphis | + | + | + | + |
Tursiops truncatus | + | + | + | + |
Phocoena phocoena | + | + | + | |
Stenella coeruleoalba | + | + | ||
Grampus griseus | + | + | ||
Pseudorca crassidens | + | + | ||
Globicephala melas | + | + | ||
Ziphius cavirostris | + | + | ||
Balaenoptera physalus | + | + | ||
Physeter macrocephalus | + | + |
Sousa plumbea (Akdeniz +)
Türkiye sularında koruma altındaki yunus ve balinaların özellikleri için tıklayınız.
Squatina oculata
Keler, Smoothback angelshark
Familya: Squatinidae
Critically Endangered (CR)
Squatina oculata ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
- Renk: Gri- kahverengidir ve üstünde ufak siyah ve beyaz benekler vardır. Boynunda belirgin beyaz bir leke olup göğüs yüzgeçleri, kuyruk ve sırt yüzgeçlerinin ucu koyu renklidir.
- Yaşam alanı: Ilık ve tropik sularda, kumlu-çamurlu alanlarda bulunurlar. Akdeniz’de Fransa’dan Tunus’a ve Marmara Denizi’ne kadar, orta ve güneydoğu Atlantik’te Moritanya’dan Senegal’e kadar bulunabilir.
- Tanımsal özellikleri: Boyu 160 cm’e ulaşabilen orta boy bir türdür. Dişiler 90-100 cm, erkekler 70-80 cm büyüklüğe ulaşınca olgunlaşırlar. Ovovivipar olup yılda 2 kez 22.5 – 27 cm boyunda 3 ila 8 yavru doğururlar.
- Beslenme özellikleri: Ufak balıklarla beslenirler.
Squatina squatina
Keler, Angelshark
Familya: Squatinidae
Critically Endangered (CR)
Squatina squatina ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Kahverengi-gri renktedir ve belirgin, koyulu açıklı çok sayıda lekesi vardır.
Yaşam Alanı: Kuzey Atlantik’in doğusundan Fas’a kadar, Akdeniz havzasını da içeren alanın kıta sahanlığında bulunur ve çamurlu, kumlu alanları sever.
Tanımsal özellikler: Boyu 244 cm’e ulaşan büyük bir köpekbalığı türüdür. Kumlu bölgelerde kuma gömülerek avını yakalar. Genelde geceleri aktiftir ve su sıcaklığıyla üreme dönemine bağlı olarak mevsimsel göçler yaptığı düşünülmektedir. Dişiler 128-169 cm, erkekler 80-132 cm boylarında olgunlaşır. Ovovivipardırlar. Dişiler boylayla orantılı 7-25 yavru doğurur.
Beslenme: Genelde Dil Balığı gibi kemikli, yassı dip balıklarıyla beslenir.
Squatina aculeata
Keler, Sawback Angelshark
Familya: Squatinidae
Critically Endangered (CR)
Squatina aculeata ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Soluk griden açık kahverengiye değişen renklerde, beyaz ve koyu kahve benekleri vardır.
Yaşam alanı: Akdeniz havzasında (Karadeniz hariç), İyonya Denizi’nde, Mısır kıyılarında, ve Afrika’nın Atlantik kıyılarında görülür. Atlantik’in ılık ve tropik sularını, çamurlu alanlarını tercih eder.
Tanımsal özellikler: En fazla 188 cm’e kadar büyüyebildikleri tahmin edilmektedir. Erkekler 120-122 cm’de, dişiler 137-143 cm’de olgunlaşır. Ovovivipardırlar. 2 yılda bir 30-35 cm’lik 8-12 yavru doğururlar.
Belenme: Ufak balıklar ve krustaselerle beslenirler.
Rhinobatos rhinobatos
Kemane Balığı, Common Guitarfish
Family: Rhinobatidae
Endangered (EN)
Rhinobatos rhinobatos ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Sırtı haki-kahverengi, altı beyazdır.
Yaşam alanı: Akdeniz’i de kapsayacak şekilde, kuzey Atlantik’in Biskay Körfezi’nden Angola’ya kadar olan bölgede yer alır. Kumlu, çamurlu, kabuk kaplı ve bazen makroalg kaplı alanlarda bulunur.
Tanımsal özellikler: 162 cm’e kadar büyüyebildiği gibi erkekler 75 cm, dişiler 85 cm’de olgunlaşır. Vivipardırlar. Dişiler yılda 1 veya 2 kez, 4 ila 6 yavru arasında doğururlar. Yavrular doğumda 30 cm’dir.
Beslenme: Bentik omurgasızlar ve balıklarla beslenirler.
Rhinobatos cemiculus
Kemane Balığı, Blackchin Guitarfish
Familya: Rhinobatidae
Critically Endangered (CR) – Global
Rhinobatos cemiculus ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Burnundaki siyah leke haricinde kahverengidir.
Yaşam alanı: Doğu Atlantik Okyanusu’nda Portekiz’in kuzey kıyılarından Angola’ya kadar bulunur. Yayılımı Akdeniz’i de içermektedir. Kıyıya yakın bölgelerde, 80 m derinliğe kadar bulunur.
Tanımsal özellikler: Boyu en fazla 265 cm’dir. Erkekler 100-155 cm, dişiler 110-163 cm’de olgunlaşır. En fazla 14 yıla kadar yaşadığı görülmüştür. Ovovivipardır ve 5 ila 24 adet, 34 cm’lik yavru doğurur.
Beslenme: Dipte omurgasızlar ve balıklarla beslenir.
Oxynotus centrina
Domuz Balığı, Angular Roughshark
Familya: Oxynotidae
Critically Endangered (CR) – Akdeniz populasyonu
Oxynotus centrina ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Gri tonlarında olup kafası ve yanları genelde koyu renklidir.
Yaşam alanı: Karadeniz hariç Akdeniz havzası da dahil, Doğu Atlantik’ten Güney Afrika’ya kadar olan bölgede bulunur. Mercanlı ve çamurlu alanları tercih eder.
Tanımsal özellikler: Orta boylu bir türdür. Boyu 150 cm’ye kadar erişebileceği gibi genelde 100 cm’den kısadır. 50-70 cm boyda olgunlaşırlar ve yılda 10-12 adet 21-24 cm’lik yavru üretirler.
Beslenme: Solucanlar, krustaseler ve yumuşakçalarla beslenirler.
Alopias vulpinus
Sapan Balığı, Common Thresher
Familya: Alopiidae
Endangered (EN) – Akdeniz populasyonu
Alopias vulpinus ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Mora kaçan metalik kahve-gri tonlarındadır. Alt kısmı beyaz renktedir.
Yaşam alanı: Tropik ve serin sularda, dünyanın her yerinde bulunur. Kıyıya yakın, ılıman suları tercih eder.
Tanımsal özellikler: Boyu 573 cm’e ulaşabilen büyük bir türdür. 38 yaşına kadar yaşayabilir. Erkekler 260-420 cm’de, dişiler 260-465 cm’de olgunlaşır. Vivipar olup bir batında 120-150 cm boylarında 4-6 yavru doğurur.
Beslenme: Genelde sürü oluşturan ufak, kemikli balıklarla beslenirler. Nadiren yalnız gezen büyük balıklar ve pelajik omurgasızlarla beslendikleri olur.
Isurus oxyrinchus
Dikburun Canavar, Shortfin Mako Shark
Familya: Lamnidae
Critically Endangered (CR) – Akdeniz populasyonu
Isurus oxyrinchus ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Sırtları metalik mavi ve burunlarının altı, ağızları, karınları beyaz renktedir.
Yaşam alanı: Yaygın olarak, tüm okyanusların ılıman ve tropik sularında bulunur.
Tanımsal özellikleri: Boyları 445 cm’yi bulabilir. Erkekler 166-204 cm’de, dişiler 265-312 cm’de olgunlaşır. Vivipardırlar. 3 yılda bir 4-25 adet, 60-70 cm’lik yavru doğururlar. 32 yaşına kadar yaşayabilirler.
Beslenme: Genelde kafadanbacaklılar ve orkinos gibi büyük kemikli balıklarla beslenirler. Diğer köpekbalıkları, deniz kaplumbağaları ve deniz kuşlarıyla da beslendikleri görülmüştür.
Raja clavata
Dikenli Vatoz, Thornback Ray
Familya: Rajidae
Near Threatened (NT)
Renk: Sırtı açık kahveyle gri arasında değişen renklerde olup üzerinde koyu lekeler, çok sayıda, ufak, koyu benekler ve sarı lekeler bulunur. Alt tarafı krem-beyaz renklidir.
Yaşam alanı: Kuzey Avrupa kıyı sularında yoğun olarak bulunur. Akdeniz, Batı Karadeniz, Madeira, Afrika’nın Atlantik kıyılarıyla güney Afrika ve güneybatı Hint Okyanusu’na kadar yayılım göstermektedir. Kıyılara yakın yerlerde, çamur, kum, çakıl ve kayalık bölgeler dahil birçok alanda bulunur.
Tanımsal özellikler: Dişiler 118 cm, erkekler 98 cm’e kadar büyüyebilir. Dişilerin 45-50 cm çapta, erkeklerin 38-44 cm çapta olgunlaştığı tahmin edilmektedir. Ovipardırlar. Yılda 100-150 yumurta üretirler ve üreme döneminde 2 günde bir çift yumurta yumurtlarlar.
Beslenme: Genelde krustaselerle beslenmekle beraber balık da yerler.
Squalus blainville
Mahmuzlu Camgöz, Longnose Spurdog
Familya: Squalidae
Data Defficient (DD)
Squalus blainville ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Gri-kahverengi tonlarındadır.
Yaşam alanı: Birçok farklı türle karıştırıldığı için iyi tanımlanamamıştır. Kuzeybatı, doğu Atlantik ve Akdeniz’de yayılım gösterdiği düşünülmektedir. Kıta sahanlığında çamurlu alanları sever.
Tanımsal özellikler: 81 cm’e kadar büyüyebilir. 23 cm doğar ve 45-65 cm’de olgunlaşırlar. Ovovivipardırlar. 2 yılda bir 4-9 adet yavru doğururlar.
Beslenme: Kemikli balıklar, kafadanbacaklılar ve krustaselerle beslenirler.
Prionace glauca
Pamuk Balığı, Blue Shark
Familya: Carcharhinidae
Critically Endangered (CR) – Akdeniz populasyonu
Squalus blainville ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Vücudun üst kısmı koyu maviyken yanları açık renkte ve altları beyazdır.
Yaşam alanı: Dünyanın en yaygın köpekbalıklarından biridir. Tüm okyanusların ılıman ve tropik sularında bulunur. Kıyıya yakın alanları seven pelajik bir türdür.
Tanımsal özellikleri: Büyük türlerden olup boyları 380 cm’e kadar uzayabilir. Üreme ve avlanma amaçlı sık göç ederler. Erkekler 183-218 cm’de, dişiler 183-221 cm’de olgunlaşır. Vivipar olup boyları 35 ile 60 cm arasında değişen 4-135 arası yavru sahibi olurlar.
Beslenme: Başta kalamar olmak üzere çeşitli omurgasızlarla beslenirler.
Alopias superciliosus
Sapan Balığı, Bigeye Thresher
Familya: Alopiidae
Endangered (EN) Akdeniz populasyonu
Alopias superciliosus ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Üstü koyu, metalik mordan kahverengi-mora değişen renklerde, altı krem-beyaz renklidir.
Yaşam alanı: Dünyanın her yerinde ılıman ve tropik sularda bulunur. Kıta sahanlığını tercih etmesine rağmen açık okyanusun derin sularında da bulunabilir.
Tanımsal özellikler: Boyu 484 cm’yi bulabilir. Erkekler 245-300 cm’de, dişiler 282-355 cm’de olgunlaşır. Bir seferde 64-140 cm boylarında 2-4 yavru doğurur. 28 yıl yaşayabilir.
Beslenme: Gündüzleri derin sularda geçirip geceleri beslenmek için yüzeye çıkar. Genelde balık ve kalamarla beslenir.
Carcharhinus longimanus
Köpek Balığı, Oceanic Whitetip Shark
Familya: Carcharhinidae
Critically Endangered (CR) – Global
Carcharhinus longimanus ©Staphan Moldzio
Renk: Sırtı gri-bronz, karnı ve yüzgeçlerinin uçları beyaz renktedir.
Yaşam alanı: Dünyanın tüm ılıman ve tropik sularında yayılım gösterir. Çok yaygın bir türdür. Açık denizlerde suyun üst katmanlarını tercih eder.
Tanımsal özellikler: 350 cm’e kadar büyüyebilirler. Erkekler 168-198 cm’de, dişiler 175-224 cm’de olgunlaşır. Vivipardırlar ve bir batında 1-15 yavru sahibi olurlar. 10-12 aylık bir süre sonunda 57-77 cm’lik yavrular doğar. 24.9 yıl yaşayan bireyler tespit edilmiştir.
Beslenme: Genelde pelajik kafadanbacaklılar ve balıklarla beslenir ama vatozlardan deniz kaplumbağalarına kadar birçok canlıyı yiyebilir.
Carcharhinus falciformis
Köpek Balığı, Silky Shark
Familya: Carcharhinidae
Critically Endangered (CR) – Akdeniz populasyonu
Carcharhinus falciformis ©FAO
Renk: Üzeri koyu, metalik bronz-gri renkte, altı beyazdır.
Yaşam alanı: Dünyanın tüm tropik sularında, Atlantik, Pasifik ve Hint Okyanuslarında bulunur. Genelde kıta sahanlığını, kıyıların pelajik sularını tercih eder ve sıcak suları, adaların etrafındaki derin deniz resiflerini sever.
Tanımsal özellikler: Maksimum boyları, bulundukları okyanusa göre 229 ile 371 cm arasında değişmektedir. Erkekler 180-230 cm’de, dişiler 180-246 cm’de olgunlaşır. Vivipardırlar. Dişiler bir veya iki yılda bir doğum yapar. 65-81 cm boylarında 2-18 yavru doğururlar. En fazla 35.8 yıl yaşadıkları tahmin edilmektedir.
Beslenme: Ton balığı başta olmak üzere kemikli balıklar ve kafadanbacaklılarla beslenirler.
Sphyrna zygaena
Çekiç Balığı, Smooth Hammerhead
Familya: Sphyrnidae
Critically Endangered (CR) – Akdeniz populasyonu
Sphyrna zygaena ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Üstü koyu, kahverengi-griden zeytin yeşiline çalan renkte, yanları daha açık tonda, karnı beyazdır.
Yaşam alanı: Dünyanın tüm ılıman denizlerinde ve bazı bölgelerin tropik denizlerinde bulunur. Kıyısal suların pelajik sularını tercih eder.
Tanımsal özellikler: En belirleyici özelliği yassılaşmış ve yanlara doğru uzayan, çekiç şeklindeki kafasıdır. 370-400 cm büyüklüğe ulaşabilen büyük bir köpek balığı türüdür. Erkekler 250-260 cm’de, dişiler 246-265 cm’de olgunlaşır. Vivipar olup, 10-11 ay sonunda, boyları 49-63 cm arası değişen 20-50 adet yavru doğurur.
Beslenme: Kemikli balıklar ve omurgasızları tercih etmesine rağmen büyük bireyler köpek balıkları ve vatozlarla beslenebilir.
Squalus acanthias
Mahmuzlu Camgöz, Spiny Dogfish
Familya: Squalidae
Endangered (EN) – Akdeniz populasyonu
Squalus acanthias ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Kahverengi-gri tonlarında olup sırtında beyaz benekler vardır.
Yaşam alanı: Ilıman sularda bulunan kozmopolit bir türdür. Altpopulasyonlar başlıca kuzeydoğu ve kuzeybatı Atlantik’te güneydoğu Pasifik’te, güneybatı ve güneydoğu Atlantik’te, güneybatı Pasifik’te ve doğu Hint Okyanusu’nda bulunur. Genelde kıyı bölgelerde, demersal alanlarda olmakla beraber kuzey-güney, kıyı-açık deniz göçleri yapar.
Tanımsal özellikler: Uzun yaşayan, ovovivipar bir türdür. 20-30 cm boylarında yavruları olur.
Beslenme: Balıklar ve diğer omurgasızlardan oluşan geniş bir diyeti vardır.
Epinephelus marginatus
Orfoz, Dusky Grouper
Familya: Epinephelinae
Endangered (EN) – Akdeniz populasyonu
Epinephelus marginatus ©Erhan Öztürk/TUDAV
Renk: Baş ve üst gövde koyu kırmızımsı kahverengi veya grimsi renktedir, genellikle ventral yüzeyler sarımsıdır.
Yaşam Alanı: Doğu Atlantik okyanusu, Akdeniz ve Güneybatı Atlantik okyanusu.
Tanımsal Özellikler: Çok iri, oval gövdeli ve iri başlı, alt çenesi çıkıntılı ve geniş ağızlı. 150 cm ye kadar büyüyebilirler. Bu hermafroditik tür erkek olarak doğup büyüdüğünde cinsiyet değiştirerek dişi olur. Üremek için bir kaç düzinelik ufak topluluklar oluştururlar. 60 yıl yaşadıkları görülmüştür.
Beslenme Özellikleri: Yumuşakçalar, kabuklular ve ahtapotlar, ancak büyüdükçe diğer balıklar diyetlerinin giderek daha önemli bir bölümünü oluşturur ve resif balıkları tercih ederler.
Mobula mobular/ Mobula japonica
Manta, Kulaklı Folya, Giant Devil Ray
Familya: Mobulidae
Endangered (EN) – Global
Mobula mobular/Mobula japonica ©David Darom, Fishes of the Eastern Mediterranean
Renk: Sırtı arduaz mavisi, karnı beyazdır.
Yaşam Alanı: Dünya çapındaki sıcak denizlerde bulunur.
Tanımsal Özellikler: Dikenli kuyruğu vardır. Akdeniz’de görülen tek Mobid türüdür. Kanat açıklığı 521 cm’yi bulabilir. Ovovivipardır. 1-3 yılda bir bir yavrusu olur. Dişilerin 5-6 yaşlarında olgunlaştığı ve 20 yıl kadar yaşadıkları tahmin edilmektedir.
Beslenme Özellikleri: Küçük sürü balıkları ve kabuklularla beslenir.
Şeytan Minaresi (Tebliğ’de yer alan böyle bir tür mevcut değildir)
Gourmya yulgata
Pseudophoxinus sp.
Yağ balığı, Minnows
Familya: Cyprinidae
Bir çok tür Endangered (EN) veya Critically Endangered (CR)
Pseudophoxinus burduricus©Küçük F, Gülle İ, Güçlü S, Çiftçi Y, Erdoğan Ö – Küçük F, Gülle İ, Güçlü S, Çiftçi Y, Erdoğan Ö (2013)
Renk: Sırtı koyu yeşil/gri, karnı beyaz
Yaşam Alanı: Anadolu’daki çeşitli göller, nehirler ve derelerde bulunur.
Tanımsal Özellikler: Kısa kafa,-lıdır ve vücut uzunluğu sırt yüzgeci noktasından vücut derinliğine eşit veya biraz daha büyükür. Ağız hafif subterminal, burun yuvarlak, uzunluğu göz çapından büyüktür.
Salmo kottelati (2020-2024 Tebliğ’nde çıkartılmıştır.)
Alakır alası
Familya: Salmonidae
IUCN Kırmızı listede değerlendirilmemiştir.
Salmo kottelati ©Davut Turan, Esra Doğan, Cüneyt Kaya, & Mahir Kanyılmaz (2014)
Renk: sırtın arka ve üst kısmı koyu kahverengi, göğsün ve karnın alt kısmı kahverengimsi ila sarımsı.
Yaşam Alanı: Alakır Çayı, Antalya
Tanımsal Özellikler: Vücut orta derecede derin. Baş uzun, ağız büyük, üst çene, alt çeneye eşit veya biraz daha uzun. Vücut uzunluğu 20 cm civarı.
Avlanabilir asgari boylar ve ağırlıklar
*Belirtilen su ürünlerinin daha küçüklerinin avlanması, karaya çıkarılması, nakledilmesi ve satılması yasaktır.
10 Eylül 2022 tarihli 31949 numaralı resmi gazetede yayınlanan 5/1 NUMARALI TİCARİ AMAÇLI SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞININ DÜZENLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2020/20)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2022/19)
Büyük beyaz köpek balığı, Carcharodon carcharias
Sarı deniz dalı, Eunicella cavolini,
Beyaz deniz dalı, Eunicella singularis,
Mor deniz dalı, Paramuricea clavata,
Beyaz çalı gorgonu, Spinimuricea klavereni
Taş mercan, Cladocora caespitosa
Denizkulağı, Tonna galea
avcılığı yasaklanmıştır.